Insect fleas

کک ها از راسته سیفونوپترا میباشند که شامل خانواده های pulicidea,leptopsyllidae ceratophyllidaeمی باشد.

از این بین،کک هایی که از نظر پزشکی دارای اهمیت هستند شامل xenopsylla, pulex, tunga, ctenocephalides در خانواده pulicidae و leptopsylla در خانواده leptopsyllidae و nosopsyllusدر خانواده ceratophyllidae میشوند.

انتشار:

در سراسر دنیا یافت میشوند ولی تعدادی انتشار محدود تری دارند.انتشار جنس گزنوپسیلا که شامل ناقلین مهم طاعون میباشند محدود به مناطق حاره و نیمه حاره هستند.

در مطالعه ای در سال ۲۰۱۵ بیشترین میزان آلودگی در فصل تابستان اعلام شده بود.

مرفولوژی:

بالغ ها نسبتا کوچک و کم و بیش بیضی شکل که در طرفین فشرده هستند.رنگ آنها از قهوه ای روشن تا تیره متغیر است.مرز مشخصی بین سر وسینه و شکم دیده نمی شود ولی به راحتی این ۳قسمت قابل تشخیص هستند.ککها بدون بال میباشند و دارای سه جفت پای قوی که به خوبی رشد کرده میباشند.پاهای عقبی در جهیدن حشره نقش مهمی دارند.بدن و پاها از خارهای کوچک و موهای درشتی پوشیده شده است.

سر تقریبا سه گوش وشاخک های سه بندی در فرورفتگی عقب چشمها قرار گرفته اند.قطعات دهانی به طرف پایین است که شامل یک جفت پالپ آرواره پایین،یک جفت پالپ لب های زیرین،یک اپی فارنکس نوک تیز،یک جفت ارواره بالا مضرس ظریف و یک جفت تیغه های ارواره بالا میباشد.

اپی فارنکس و یک جفت آرواره بالا در موقع خونخواری پوست میزبان را سوراخ میکنند.

در بعضی گونه ها یک ردیف خارهای درشت شانه مانند که به خوبی رشد کرده و به نام شانه گونه یا ژنال کتنیدیوم یا شانه سر در قاعده کپسول سر میگویند.

در سینه ترتیب قرارگرفتن قطعات سخت جلد بدن که بدن کک ها را میپوشاند پیچیده بوده و برای شناخت ناقلین مهم مورد نیاز است.

قطعات سینه شامل یک اسکلریت مشخص پشتی پرونوتوم،مزونوتوم،متانوتوم،یک اسکلریت شکمی که کم و بیش جانبی است به نام پرو استرنوم،مزواسترنوم و متااسترنوم میباشد.لبه خلفی پرونوتوم ممکن است یک ردیف دندانه های درشت خارمانند داشته و تشکیل شانه سینه را میدهند.بعضی از جنسها فاقد شانه سرو سینه بوده و به ککهای بدون شانه معروفند.

در برخی از جنس ها هردو شانه وجود دارد.

مزو استرنوم در بالای جفت پای میانی قرار دارد و در شناخت جنس گزنوپسیلا ارزش دارد.این استرنوم به وسیله یک خط عمودی ضخیم به نام مرال رود یا شکاف مزوپلورال به دو قسمت شده است.نداشتن شانه سر و سینه و وجود مرال رود جنس گزنوپسیلا را مشخص میکند.

هر یک از قسمتهای سینه یک جفت پای بلند دارد که به خوبی رشد کرده ،پاهای عقب کمی بلندتر از دو جفت پای دیگر است.تروکانتر و ران تمام پاها عریض و پهن هستند و پنجه دارای پنج بند مشخص است و یک جفت چنگال بزرگ ختم میشود.

شکم از ده بند تشکیل شده که هشت بند اول به راحتی تشخیص داده میشوند و هر بند دارای یک ترگوم پشتی و یک استرنوم شکمی میباشند.جنس کک را با مشاهده انتهای شکم میتوان به راحتی تشخیص داد.در نرها به علت وجود ضمائم جفتگیری به نظر میرسد انتهای شکم به طرف بالا برگشته است.در ماده ها نوک شکم گردتر از نرهاست.

هردوجنس نرو ماده خون میخورند و تشخیص نر وماده اهمیت ندارد.

دوره زندگی ککها:

انواع کک:

کک انسان:

۱-Tunga penetrans: ماده ها با حفر تونل در پوست پا وارد آن شده و باعث آزار و اذیت انسان میشوند.هیچ گونه بیماری به انسان منتقل نمیکنند.

۲-Pulex irritans:گزش و ایجاد آزار و اذیت را به همراه دارند.

کک جوندگان: جنس های Xenopsylla:شامل X.cheopis ,X. astia, X. brasiliensis که ناقلین Yersinia pasturella عامل طاعون هستند.

کک سگ و گربه: Ctenocephalis canis و Ctenocephalis felis:میزبان واسط سستودها مثل دیپلیدیوم کانینوم،هیمنولپیس نانا و هیمنولپیس دی مینوتا

اهمیت پزشکی:

۱-آزار و مزاحمت ککها

۲-طاعونplague:

باسیل طاعون با خونی که کک های نرو ماده میمکند وارد معده شده و پس از تقسیمات زیاد به قسمت قدامی رفته و پرووانتریکول را مورد حمله قرار میدهند.گاهی در نتیجه تکثیر بعدی باسیل ها قسمتی از پرووانتریکول مسدود شده و در نتیجه کک قسمتی از خون تغذیه شده قبلی را برمیگرداند.لذاباسیل در تغذیه قبلی گرفته شده از راه ضمائم دهانی کک به میزبان داده میشود.در صورت انسداد کامل پرووانتریکو کک ها احساس گرسنگی کرده و برای خونخواری بارها نیش میزنند و از نظر انتقال بسیار خطرناک میباشند.در صورتی که انسداد هم نداشته باشد طاعون مستقیما به وسیله ضمائم دهانی آلوده منتقل میشود.

راه انتقال دیگر که کم اهمیت تر است مالیده شدن مدفوع کک روی خراش ها یا غشاء های مخاطی است.

در طاعون ریوی که بسیار مسری است و ضمن سرفه کردن بیمار خارج میشود،حشران نقشی درنتشار ندارند.

۳-تیفوس اندمیک منتقله به وسیله ککها:

عامل آن ریکتزیا موزری است که در موقع خونخواری کک در بدن میزبان فرو میروندن.ریکتزیا در کک تکثیر پیدا می کنند.مالیده شدن مدفوع آلوده یا ریکتزیا های آزاد شده از ککهای له شده روی خراش های بدن باعث آلودگی میشوند.